Vrijheid in leiderschap: jezelf zijn én anderen ruimte geven
Leidinggeven betekent keuzes maken. Soms zijn dat keuzes over richting, planning of budget. Maar misschien is het lastigste wel wat je van jezelf laat zien. Wie ben jij in de rol van leidinggevende? Kun jij op je werk helemaal jezelf zijn? En hoe zorg je ervoor dat teamleden zichzelf kunnen zijn, zonder dat iedereen elkaar in de weg zit en er irritatie ontstaat?
Veel leiders worstelen met dit spanningsveld. Ben ik mijn rol? Ben ik hetzelfde als thuis? Ben ik mezelf? Misschien herken je het:
- Je voelt je verantwoordelijk voor een goede sfeer, maar merkt dat je zelf op eieren loopt.
- Je wilt dat mensen zichzelf kunnen zijn, maar ondertussen vind je het moeilijk te accepteren dat sommige collega’s zo anders zijn.
- Je twijfelt of jij wel ‘past’ in deze rol, omdat jouw manier van leidinggeven echt anders is dan wat je bij anderen ziet.
- Of je team past zich zo aan aan jou, dat je het idee krijgt dat je vooral met pleasers werkt en zelf steeds weer de initiatieven moet nemen.
Je bent niet de enige. En het is goed dat je je dit afvraagt. Want leiderschap gaat niet over alles weten of doen zoals het hoort. Het gaat over ruimte. Ruimte geven aan anderen om zichzelf te mogen zijn en ruimte geven aan jezelf. Dat maakt leiderschap sterk, maar ook ingewikkeld.
Waarom vrijheid in leiderschap vaak spannend voelt
Veel leidinggevenden starten met het idee dat ze vooral ‘professioneel’ moeten zijn. Duidelijk. Stevig. Niet te emotioneel. Dat klinkt logisch, en een zekere mate van structuur en duidelijkheid is natuurlijk belangrijk. Maar er zit ook een risico in: je laat misschien delen van jezelf weg, omdat je denkt dat die niet passen bij je rol als leider.
En juist dat aanpassen heeft vaak onbedoelde gevolgen. Want als jij je anders voordoet dan je bent, voelen anderen dat aan. Ze gaan zich óók aanpassen. Niet omdat jij dat vraagt, maar omdat ze geen idee hebben wat binnen dit team ‘normaal’ is. De sfeer wordt misschien voorzichtig in plaats van open. Mensen zeggen wat veilig is, in plaats van wat ze echt denken. Omdat dit de ongeschreven norm is geworden.
Zonder dat je het wilt, raak je de vrijheid kwijt. Voor je team én voor jezelf.
Jezelf zijn als leider – hoe ziet dat er eigenlijk uit?
Nee, jezelf zijn betekent niet dat je op elk moment alles deelt of altijd ‘je gevoel volgt’. Jezelf zijn in je rol betekent dat je weet wat jouw waarden zijn, waar je goed in bent en waar je op leegloopt. En dat je daar trouw aan blijft, ook als het ongemakkelijk is.
Voorbeeld? Een leider die zich klein maakt in vergaderingen omdat ze denkt dat ze ‘niet te aanwezig’ moet zijn. Terwijl haar enthousiasme juist inspirerend werkt. Hier herken ik mezelf heel erg in. Of zoals een collega leidinggevende uit het verleden, die de neiging had om alles zelf te controleren, omdat hij dacht dat hij anders geen grip hield op zijn team. Beide werkte averechts.
Jezelf zijn betekent ook dat je herkent hoe jij je aanpast, vaak zonder dat je het doorhebt. Wat doe jij bijvoorbeeld als je je onzeker voelt? Trek je je terug? Ga je juist harder werken? Probeer je conflicten te vermijden of stel je je afstandelijk op? Al die reacties zeggen iets over hoe jij gewend bent te overleven, ook als leider.
Zodra je daar zicht op krijgt, kun je bewuster kiezen: wat helpt je, en wat zit je eigenlijk in de weg? En misschien nog belangrijker: dan geef je anderen óók de ruimte om zichzelf te zijn. Omdat jij laat zien dat het oké is om mens te zijn in je rol. Dat het niet gaat om perfectie, maar om eerlijkheid, vertrouwen en persoonlijke ontwikkeling.
In de praktijk betekent dat soms iets kleins: hardop zeggen dat je ergens over twijfelt. Iemand uitnodigen om een andere mening te geven. Of juist even stoppen met controleren en kijken wat er dan gebeurt. Vrijheid in leiderschap begint bij bewust zijn van wie jij bent en van daaruit ruimte maken voor de ander.
Anderen de ruimte geven: geen vanzelfsprekendheid
Veel leidinggevenden zeggen dat ze openstaan voor verschillen, maar in de praktijk blijkt dat nog best lastig. We vinden het fijn als mensen ‘lekker samenwerken’, ‘dezelfde energie hebben’, of ‘snappen wat je bedoelt’. En ongemerkt leg je daarmee jouw voorkeuren op aan de ander.
Ruimte geven begint met nieuwsgierigheid. Echt willen weten waarom iemand doet zoals hij doet. Ook (juist!) als dat anders is dan jij het zou doen.
Een voorbeeld uit de praktijk: een leidinggevende noemt een teamlid passief, omdat hij nooit iets zegt in vergaderingen. Na een individueel gesprek blijkt dat deze collega heel analytisch is, graag eerst nadenkt en zich overrompeld voelt door snelle brainstorms. Sinds er ruimte is om input ook vooraf of achteraf te geven, komt zijn kwaliteit veel beter tot zijn recht.
Anderen ruimte geven is dus niet ‘je overal buiten houden’ en ieder zijn ‘ding’ maar laten doen. Nee, het is kijken zonder oordeel en actief ruimte maken voor andere manieren van werken, perspectieven en energie.
Diversiteit maakt een team sterker
Diversiteit gaat niet alleen over achtergrond of cultuur. Het gaat ook over communicatiestijl, tempo, drijfveren, overtuigingen, gevoeligheden. En tja, dat schuurt soms. Zeker als je zelf iets heel anders gewend bent.
Toch is die diversiteit vaak precies wat je team sterker maakt. Want je hebt geen kopieën van jezelf nodig. Je hebt mensen nodig die je aanvullen, bijsturen, dingen anders zien. En dat kan alleen als iedereen zich veilig voelt om zichzelf te zijn.
Psychologische veiligheid is daarbij onmisbaar. Mensen moeten het gevoel hebben dat ze fouten mogen maken, vragen mogen stellen, en dingen mogen zeggen die afwijken van de norm. Zonder bang te zijn voor afwijzing. Als leidinggevende kun je deze veiligheid maken of breken, aan jou de keuze.
Vrijheid is geen vrijblijvendheid
“Maar als iedereen maar doet wat-ie zelf wil, wie houdt dan de koers?” Dat is wat mensen me regelmatig vragen. Er is maar één antwoord: jij. Jij bewaakt de koers. Jij geeft richting. Niet door alles te controleren, maar door kaders neer te zetten: waar staan we voor, wat willen we bereiken, en hoe werken we samen?
Vrijheid zonder houvast voelt voor mensen onveilig. Het nodigt niet uit tot initiatief, maar juist tot voorzichtigheid. Terwijl helderheid in kaders ruimte geeft om jezelf te laten zien — en verantwoordelijkheid te nemen.
Hoe breng je dat in praktijk?
Bespreek met je team wat vrijheid voor jullie betekent
Is vrijheid: zelf je werktijden bepalen? Je mening durven geven? Je eigen unieke manier van werken? Iedereen heeft daar een ander beeld bij. Door dit expliciet te maken, voorkom je verwarring en creëer je gezamenlijke verwachtingen.
Maak kaders zichtbaar en concreet
Denk aan doelen, rollen, besluitvorming en prioriteiten. Wie is verantwoordelijk voor wat en wanneer? Wat is vast, en waar is ruimte? Bijvoorbeeld: “We willen dat een klant binnen 24 uur een eerste reactie krijgt. Hoe je dat doet, mag je zelf bepalen.”
Spreek af hoe jullie feedback geven en ontvangen
Collega’s vinden het vaak moeilijk om elkaar op een goede manier aan te spreken. Ook veel leidinggevenden hebben hier moeite mee. Heb het erover met elkaar en maak afspraken over hoe jullie dat doen en wat mensen prettig (bv direct aanspreken) of juist niet prettig vinden (bv in een groep aanspreken).
Check of ruimte ook echt gevoeld wordt
Vraag de mensen in je team: “Wat heb jij nodig om je hier vrij te voelen?” of “Wat maakt dat jij je inhoudt in dit team?” Je zult verrast zijn door de antwoorden en de mooie gesprekken die dit oplevert.
Vrijheid in een team betekent niet dat alles maar kan. Het betekent dat je met elkaar afspreekt: dit is waar we naartoe willen, dit is hoe we het doen, en dit is wat we vooral níet doen. Als leidinggevende bewaak je deze afspraken. Zodat mensen niet op eieren lopen, maar gewoon hun werk kunnen doen op een manier die bij hen past. Zonder gedoe, maar met vertrouwen.
Kort gezegd …
Wat betekent vrijheid in leiderschap?
Vrijheid in leiderschap vraagt moed. Moed om jezelf te laten zien, ook als je nog zoekende bent. Moed om anderen toe te laten, ook als ze je irriteren of verwarren. Moed om af te wijken van het idee hoe het ‘hoort’, en te kiezen voor wat werkt. Dat is spannend. En dat is precies wat jou een goede leider maakt.
Dus: hoe vrij voel jij je in je rol? En hoeveel ruimte geef jij jouw team om zichzelf te zijn?
Ik ben Saskia Oude Aarninkhof, leiderschapscoach en MBTI-practitioner. Ik help startende en zoekende leidinggevenden om hun leiderschapsstijl te ontwikkelen, zonder zichzelf kwijt te raken. Mijn aanpak is persoonlijk, nuchter en gericht op duurzame professionele ontwikkeling. Groeien op jouw manier.
Wil je dit verder onderzoeken?
Plan gerust een vrijblijvende kennismaking via mijn contactpagina. Of lees verder over wat ik voor leidinggevenden kan betekenen en ontdek hoe jij kunt groeien in je rol, met ruimte voor jezelf én je team.
